Η Κάμπια του πεύκου είναι ένα συγκεκριμένο λεπιδόπτερο των ευρωπαϊκών δασών των κωνοφόρων, που θεωρείται συχνά σαν παράσιτο ανεξάρτητα από τον πληθυσμό ή την επίδρασή του στο περιβάλλον. Είναι ένα σοβαρό επιζήμιο έντομο και από αυτό το είδος παράγονται σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Το είδος αυτού του εντόμου συνυπάρχει με τα δάση των πεύκων μας πολύ πριν εμφανιστεί το πρώτο ανθρώπινο είδος. Θεωρούμε όμως ότι η ανεξέλεγκτη εμφάνιση αυτού του οργανισμού σε μεγάλους πληθυσμούς θα παράγει αρνητικές επιπτώσεις στη γεωργική ή δασική παραγωγή, δηλαδή σημαντική οικονομική ζημία. Αυτή η ξαφνική εμφάνιση μεγάλων πληθυσμών συνήθως προέρχεται από προηγούμενες μετατροπές στο περιβάλλον, είτε Ανθρώπινης προέλευσης, όπως η μείωση της βιοποικιλότητας (δημιουργία μονοκαλλιεργειών, καταστροφή ενδιαιτημάτων, αλλοίωση της τροφικής αλυσίδας με φυτοφάρμακα που εξαλείφουν αρπακτικά…) ή της φυσικής προέλευσης ως κλιματολογικούς παράγοντες (θερμότητα, βροχή…).

Το περιαστικό πράσινο στις πόλεις της χώρας μας αποτελείται συνήθως από πεύκα. Προβλήματα δημιουργούνται σχεδόν κάθε χρόνο στο περιαστικό πράσινο αλλά και σε άλση και πάρκα από την πευκοκάμπια. Παράδειγμα το δάσος του Σέιχ-Σου στη Θεσσαλονίκη το 2019. Τα κουκούλια που σχηματίζουν οι φωλιές της πευκοκάμπιας στα δένδρα, είναι ιδιαίτερα ευδιάκριτα και για πολλούς αντιαισθητικά.

Είναι αλήθεια ότι στο αστικό περιβάλλον οι κάμπιες του πεύκου μπορούν να είναι ενοχλητικές ή επικίνδυνες, επειδή η παρουσία τους μπορεί να προκαλέσει τα εξανθήματα στα παιδιά ή την ασφυξία στα κατοικίδια ζώα που μεταφέρονται στο στόμα. Ιδιαίτερα δε σε πόλεις, τα προβλήματα που προκαλεί το συγκεκριμένο αυτό είδος εντόμου αγγίζουν πολύ πιο έντονα την καθημερινότητα του ανθρώπου. Η πευκοκάμπια (ή) pityocampa λοιπόν, αποτελεί ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά είδη εντόμων που εμφανίζονται στη χώρα μας, αλλά και γενικότερα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, ενώ η εξάπλωσή της φτάνει μέχρι και την κεντρική Ευρώπη (Αυστρία, Γαλλία, Ουγγαρία, κ.ά.). Τα τελευταία όμως χρόνια, και λόγω της κλιματικής αλλαγής, παρατηρείται μια μετατόπιση των ορίων εξάπλωσης του είδους προς το βορρά, καθώς οι θερμοκρασίες που επικρατούν εκεί δεν είναι πλέον απαγορευτικές για την ανάπτυξή του.

Η συνεχόμενη παρουσία του εντόμου στην περιοχή της Μεσογείου επιβεβαιώνεται και από ιστορικές πηγές (Πεδάνιος Διοσκουρίδης 40-90 μ.Χ. – Γαληνός 129-200/216 μ.Χ. – Πλήνιος 23-79 μ.Χ.). Οι προαναφερθέντες συγγραφείς αναφέρουν την παρουσία μιας κάμπιας με τρίχες που τρέφεται από τις βελόνες των πεύκων. Αυτή η ιδιότητα του είδους αποδόθηκε με το δεύτερο τμήμα της διωνυμικής ονοματολογίας του είδους pityocampa, καθώς «πιτυών» είναι το δάσος πεύκων και «καμπή» είναι η κάμπια στα Αρχαία Ελληνικά. Ετυμολογικά όμως και το όνομα του γένους, Thaumetopoea έχει ελληνική ρίζα (= θαύμα + ποιώ), κάτι που ίσως οφείλεται στην μεταβαλλόμενη πορεία της βιολογίας του είδους, η οποία ενδεχομένως φάνταζε τότε ως κάτι το «θαυματοποιόν» (νύμφωση στο έδαφος κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού – εξαφάνιση για κάποιο διάστημα – έξοδος ενήλικων εντόμων από το έδαφος – επανεμφάνιση – κ.ά.).

Καταπολέμηση

Πως θα μπορέσουμε να μειώσουμε το πρόβλημα της κάμπιας του πεύκου, που προκαλεί σημαντικά προβλήματα στην υγεία των δημοτών, των ζώων, αλλά και στα πευκόδεντρα? Δέντρα τα οποία είναι χαρακτηριστικό της χώρας μας, φυσική προστασία των ζώων και των πτηνών, πνεύμονες οξυγόνου αλλά και ομορφιάς. Για να αντιμετωπιστεί με επιτυχία η πιτυοκάμπη, θα πρέπει οι επεμβάσεις να γίνουν την κατάλληλη εποχή, δηλαδή όταν βρίσκεται στο στάδιο της προνύμφης, με τα κατάλληλα σκευάσματα αλλά και με τον σωστό τρόπο.

Λόγω δε της έκτασης του προβλήματος, της θέσης όπου βρίσκονται τα περισσότερα πεύκα (δάση, άλση, σχολεία κ.λπ.) αλλά και του μεγέθους τους, το έργο αυτό θα πρέπει να αναλάβουν οι τοπικές αυτοδιοικήσεις (οι εργασίες να ανατεθούν σε ιδιώτες έργων πρασίνου εφόσον ο Δήμος δεν διαθέτει επιστημονικό και εργατοτεχνικό προσωπικό με τις κατάλληλες υποδομές), ή οι κρατικοί φορείς, που διαθέτουν τον κατάλληλο εξοπλισμό. Επειδή όμως πεύκα υπάρχουν παντού, δίπλα ή μέσα στις αυλές μας, ας δούμε πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε βιολογικά τις κάμπιες που ζουν σε αυτά. Διότι η χρήση χημικών σκευασμάτων αφενός προκαλεί τα γνωστά προβλήματα στο οικοσύστημα και στους φυσικούς εχθρούς της (πουλιά κ.ά.). αφετέρου απαγορεύεται σε κατοικημένες περιοχές.
Λόγω της μεγάλης ζημιάς λοιπόν που μπορεί να προκαλέσει η πιτυοκάμπη στα πεύκα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην καταπολέμηση της.

1. Μηχανική. Ο τρόπος αυτός καταπολέμησης της πευκοκάμπιας, απόλυτα φιλικός προς το περιβάλλον, συνίσταται στο κόψιμο και κάψιμο της φωλιάς. Σε μικρές περιοχές και χαμηλά δέντρα οι φωλιές μπορούν να κοπούν και να καούν. Η διαδικασία αυτή ενδείκνυται να γίνεται από τα μέσα Νοεμβρίου ως και τον Φεβρουάριο. Με το ψαλίδι-κλαδευτήρι δέντρων στερεωμένο στο πτυσσόμενο κοντάρι, μπορούμε να αφαιρέσουμε κουκούλια από ύψος μέχρι και 5,5 μ κατά την διάρκεια του Χειμώνα. Παρά την αναμφισβήτητη αποτελεσματικότητα της μηχανικής καταπολέμησης, αυτή η μέθοδος ενέχει κίνδυνο για το προσωπικό που θα αναλάβει τη διεκπεραίωσή της, εξαιτίας των τριχιδίων της κάμπιας. Αναλυτικά παρακάτω.

2. Χημική. Τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν νέα αποτελεσματικά εντομοκτόνα, τα οποία έχουν σαν βάση το Diflubenzuron. Αυτά επηρεάζουν τη σύνθεση της χιτίνης, με αποτέλεσμα το έντομο να μην είναι σε θέση να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο της εξέλιξής του, και να νεκρώνεται (Αβτζής 1989). Οι χημικές μέθοδοι ελέγχου του εντόμου με εντομοκτόνα είναι πλέον ξεπερασμένες, μη αποτελεσματικές και επικίνδυνες για το περιβάλλον και τον άνθρωπο γενικά, αλλά και για την πλούσια πανίδα των πευκοδασών ειδικότερα.

3. Βιολογική. Αυτή επιτυγχάνεται με τη χρήση βιο-παρασκευασμάτων με βάση το βακτήριο Bacillus thurigiensis. Η δράση τους στηρίζεται στην παραγωγή μιας κρυσταλλικής δενδοτοξίνης, η οποία σχηματίζεται κατά την πορεία της σποριογέννεσης.
Η βιολογική καταπολέμηση όμως δεν στερείται πλέον σε αποτελεσματικότητα της χημικής, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη και την μηδενική επίδραση της μεθόδου αυτής στο οικοσύστημα των πευκοδασών. Αξίζει να τονίσουμε ότι οι βιολογικές μέθοδοι καταπολέμησης είναι όλες απόλυτα συμβατές με το σύνολο των φυσικών εχθρών όπως αρπακτικά έντομα και παρασιτοειδή, πουλιά, τρωκτικά κ.α. Ο βάκιλος της Θουριγίας (BacillusThuringiensis) είναι η πιο διαδεδομένη βιολογική μέθοδος καταπολέμησης της κάμπιας του πεύκου (καταπολέμηση των νεοεκκολαπτόμενων προνυμφών). Είναι σε μορφή σκόνης και χρησιμοποιείται με ψεκασμούς των δέντρων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για αεροψεκασμούς με αεροσκάφος σε μεγάλα πευκοδάση, ενώ τα υπόλοιπα βιολογικά μέσα παρουσιάζουν δυσκολίες σε αυτού του είδους την εφαρμογή.

Πρέπει να ψεκάζεται όλη η κόμη του πεύκου αργά το σούρουπο (απόγευμα) ώστε όταν οι νεαρές προνύμφες της πιτυοκάμπης βγουν το βράδυ για να τραφούν, να καταπιούν την τοξίνη του βακίλου και έτσι σε βάθος χρόνου να πεθάνουν. Το πλεονέκτημα είναι η ευκολία της εφαρμογής (απλός ψεκασμός με ψεκαστήρα ή ψεκαστικό μηχάνημα) και ή υψηλή αποτελεσματικότητα που μπορεί να θανατώσει μέχρι και το 90% από στις νεοεκκολαπτόμενες προνύμφες. Πρέπει όμως να προσέξουμε την χρονική στιγμή του ψεκασμού ώστε η εφαρμογές να γίνουν όταν έχει εκκολαφθεί άνω του 90% των αυγών. Εφαρμογές με ψεκασμούς νωρίτερα πολύ ή αργότερα απο την εκκόλαψη των αυγών μπορεί να έχουν χαμηλή αποτελεσματικότητα για αυτό και συνίσταται 2-3 ψεκασμούς κάθε χρόνο ανά ένα μήνα από τις 15 Οκτωβρίου μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου. Οι ανεπτυγμένες προνύμφες μπορεί να ξεφύγουν από την δράση του βακίλου και δεν θα θανατωθούν.

Εάν δεν θέλουμε ή δεν μπορούμε να ψεκάσουμε με βάκιλο, θα πρέπει τότε κόβουμε και να πετάμε μακριά, όσο πιο πολλά κουκούλια με προνύμφες μπορούμε από τα πεύκα στο τέλος του Χειμώνα με αρχές της Άνοιξη. Κατά την διαδικασία αυτή θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να μην έρθουμε σε επαφή με τις προνύμφες, γι αυτό και χρησιμοποιούνται συνήθως μεγάλα ψαλίδια κορυφής για το κόψιμο των κουκουλιών. Με αυτο τον τρόπο μειώνουμε αρκετά την προσβολή της επόμενης χρονιάς.

4. Σεξουαλικές προσελκυστικές ουσίες (φερομόνες). Με τη βοήθεια των ουσιών αυτών, είναι δυνατό, χρησιμοποιώντας ειδικές παγίδες, να προσελκυσθούν και να παγιδευτούν τα αρσενικά μιας περιοχής. Με την ενίσχυση της παρουσίας των φυσικών της εχθρών. Τοποθέτηση φωλιών για νυχτερίδες, προκειμένου να «ενθαρρυνθεί» η παρουσία τους σε τοποθεσίες με μεγάλους πληθυσμούς πευκοκάμπιας. Οι νυχτερίδες θεωρούνται από τους πιο σημαντικούς τους θηρευτές, όπως και οι κούκοι.

ΠΗΓΗ: www.biokipos.blogspot.com